Sanktuarium w Piekarach jest jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w Polsce, mimo że w tamtejszej bazylice znajduje się tylko kopia obrazu, słynącego od XVII wieku cudami i łaskami. Oryginał wywieziono bowiem w 1702 - w obawie przed trwającą wówczas na ziemiach Polski tzw. wojną północną - do Opola, skąd już nigdy nie powrócił. W świątyni piekarskiej pozostała kopia, a jednak to tam, a nie do Opola przybywali i do dzisiaj przybywają pątnicy.

Pierwsza pielgrzymka do cudownego obrazu dotarła tam w 1676 z Tarnowskich Gór. Potem ruch pielgrzymkowy bardzo się rozwinął, a wśród przybywających do Piekar był m.in. Jan III Sobieski, gdy pod koniec sierpnia 1683 podążał z odsieczą pod Wiedeń.

15 sierpnia 1925 ówczesny nuncjusz apostolski w Polsce abp Lorenzo Lauri nałożył na obraz Madonny Piekarskiej korony podarowane i poświęcone przez Piusa XI.

Rosnący kult maryjny w XIX wieku spowodował wzniesienia nowej świątyni na miejsce dotychczasowego drewnianego kościółka, który stał się za mały. Nowy obiekt pw. Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja, zbudowany w stylu neoromańskim, konsekrował 22 sierpnia 1849 biskup wrocławski kard. Melchior Diepenbrock. W latach 1844-49 postawiono także cztery kaplice: św. Teresy, św. Sebastiana, św. Franciszka i Matki Bożej Lekarki Chorych. 1 grudnia 1962 Jan XXIII nadał kościołowi piekarskiemu tytuł "Bazyliki Mniejszej".

W latach 1869-96 zbudowano tam kalwarię, na którą składają się 14 kaplic Drogi Krzyżowej, 15 kaplic różańcowych i 11 innych, związanych z życiem Chrystusa i Jego Matki.

Dziś do sanktuarium pielgrzymki przybywają przez cały rok, przy czym do najbardziej znanych należą: pielgrzymka mężczyzn i młodzieńców w ostatnią niedzielę maja oraz kobiet (mężatek i panien) w pierwszą niedzielę po uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (15 sierpnia).

Od 1967 roku stałym pątnikiem do Piekar, zwłaszcza w maju, był ówczesny metropolita krakowski kard. Karol Wojtyła, który później - już jako papież - nadał Pani Piekarskiej tytuł Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej.