Złożony przez nas projekt zakupu dwóch ikon – św. Jana Chrzciciela z końca XVII wieku i Wniebowstąpienia Pańskiego z początku wieku XVIII do drugiego naboru wniosków do programu „Rozbudowa zbiorów muzealnych” Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zabytków uzyskał dofinansowanie. Uzyskaliśmy także wsparcie Powiatu Lubaczowskiego i Województwa Podkarpackiego oraz wykorzystaliśmy środki własne. Oba obiekty są przykładem najlepszego okresu rozwoju malarstwa ikonowego na ziemiach ruskich dawnej Rzeczypospolitej, szczególnie na terenie eparchii przemyskiej (z XVII i XVIII wieku). Ikony, cenne pod względem artystycznym i ideowym, są dowodem wysokiego poziomu sztuki cerkiewnej dawnej Rzeczypospolitej – wyjaśnia dyrektor Muzeum Kresów w Lubaczowie Piotr Zubowski.

Bogactwo zbiorów

Lubaczowskie Muzeum Kresów w swoich zbiorach posiada około dwieście ikon. Są to zbiory własne, jak i depozyt Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Eksponowane są na wystawie w gmachu głównym Muzeum, ale i w naturalnym środowisku jakim są cerkwie. Jedną z nich jest cerkiew św. Paraskewy w Radrużu. To jedna z najstarszych cerkwi drewnianych w Polsce, pełniąca obecnie rolę oddziału lubaczowskiego Muzeum, wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i listę Pomników historii. Jej głównym elementem wystroju jest ikonostas i ołtarze boczne (XVII-XVIII wiek). Na uwagę zasługują unikalne w skali kraju zabytki: dwustronna, epitafijna i procesyjna ikona ze scenami Zwiastowania i Ukrzyżowania (1648 r.) z cerkwi św. Paraskewy w Radrużu, ikona Pokrow Bogurodzicy (pocz. XVIII wieku) z cerkwi Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gorajcu, na której ukazane są postacie pary królewskiej Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery.

Dziedzictwo podkarpackich cerkwi

W Muzeum Kresów do najcenniejszych należą ikony, w tym fragmenty ikonostasów i ołtarzy bocznych, które pierwotnie znajdowały się na wyposażeniu cerkwi w Cewkowie, Gorajcu, Radrużu, Starych Oleszycach, Starym Bruśnie, Starym Dzikowie, Woli Wielkiej, Wólce Żmijowskiej. Wśród nich wyróżniają się: zespół ikon z ikonostasu i ołtarzy bocznych z cerkwi św. Dymitra w Starym Dzikowie (początek XX wieku) oraz dzieła Osypa Kuryłasa, wybitnego ukraińskiego malarza z 1. połowy XX wieku. Kolekcja ikon Muzeum Kresów w Lubaczowie obejmuje zatem obiekty od XVI do początku XX wieku. Ukazują one przemiany malarstwa sakralnego Cerkwi wschodniej pod względem ikonograficznym i formalnym. Ikony są eksponowane na wystawie stałej „Dziedzictwo Kresów”. Na niej znajdą się ostatnio zakupione dwie ikony. Znaczna część kolekcji Muzeum wiąże się z dziedzictwem kulturowym Kresów dawnej Rzeczypospolitej, do których, pod względem kulturowym, zalicza się obszar ziemi lubaczowskiej i pogranicza polsko-ukraińskiego (dawniej polsko-ruskiego). Są to nie tylko zbiory związane z archidiecezją lwowską obrządku łacińskiego, która po II wojnie światowej znalazła w Lubaczowie swoją siedzibę, ale również malarstwo ikonowe.